Księżyc na ręce, czyli MoonPhase w zegarku

Faza Księżyca to oglądana z Ziemi część Księżyca, oświetlona przez światło słoneczne w danym czasie. To efekt widoczności danej części srebrnego globu, pod różnymi kątami. Kąty te zmieniają się w zależności od wzajemnego ułożenia względem siebie: Słońca, Ziemi, Księżyca. Jak wygląda realizacja cyklu na tarczy zegarka? W jakim celu się ją stosuje? 

1. Nów - Księżyc w nowiu występuje, gdy Księżyc i Słońce znajdują się w jednej linii po tej samej stronie Ziemi, a zatem Księżyc jest niewidoczny;
2. Pierwsza kwadra  - Ma miejsce, gdy prawa strona księżyca znajduje się w świetle słonecznym;
3. Pełnia księżyca - w której cała powierzchnia jest oświetlona;
4. Ostatnia kwadra - lewa strona jest widoczna, Księżyc  "słabnie", aż w końcu znowu wraca do nowiu.

Podczas pełni Księżyc znajduje się przeciwlegle do położenia Słońca. W nowiu zaś położenie Księżyca jest bliskie położeniu Slońca. Patrząc na Księżyc i obserwując jego ruch, możemy ocenić, w której fazie się znajduje. Co ciekawe - odczyt fazy Księżyca będzie inaczej prowadzony w zależności od półkuli Ziemi, z której podglądamy srebrny glob. Obserwator na półkuli północnej Ziemi stwierdzi, że gdy Księżyc ma kształt litery D, to znaczy, że się "Dopełnia, robi się Duży, Dąży do pełni, Jeżeli ma kształt litery C, to się Cofa, Cienieje, Ciemnieje, Chudnie, trzeCia kwadra – jest już po pełni. Na półkuli południowej, odczyt interpretuje się odwrotnie.  

Te cztery kluczowe fazy pokazywane są na tarczy zegarka wyposażonego w komplikację prezentacji faz Księżyca. Realizacja wskazania w zegarku (MoonPhase)  to jedno z najbardziej estetycznych i widowiskowych wskazań na cyferblacie, wywodzące się z rodziny wskazań astronomicznych. Najstarszy dziś znany zegar z fazami Księżyca powstał 205 roku p.n.e w Grecji. Archeolodzy odkryli go w 1902 roku. Mechanizm wskazywał fazy Księżyca, datę i pozycję znanych planet. Pierwszym zegarkiem kieszonkowym zawierającym ową komplikację  był czasomierz autorstwa H. Robertsa wyprodukowany w Londynie około 1600-1610 r.

Jak współcześnie odbywa się realizacja wskazania księżycowych faz na cyferblacie? Przyjmując za pierwszy dzień tzw. "nów Księżyca" - Przez kolejne 8 dni księżyc jest niewidoczny i na tarczy zegarka pokazuje się zwykle granatowe pole. W 8. dniu  pojawia się rogalik zakrzywiony podobny do kształtu litery D. Rośnie on aż w 15 dniu cyklu na tarczy pojawia się pełny księżyc. Dalej, księżyc maleje i na tarczy pokazuje się coraz mniejszy rogalik zmierzający do litery C. Po przejściu całego 29 dniowego cyklu zaczyna się kolejny. 

Wskazanie realizowane jest w postaci obrotowego dysku obrazującego cztery fazy Księżyca. Pełny cykl obejmujący okres pomiędzy dwiema takimi samymi fazami, np. od pełni do pełni trwa 29 dni, 12 godzin, 44 minuty i 2,8 sekundy.
 Technicznie rzecz ujmując, proste wskazanie faz Księżyca w zegarkach wykonane jest w oparciu o zaokrąglony cykl trwający 29,5 dnia, który w rzeczywistości trwa 29,53 dnia. Mechanizm wyposażony jest w koło zębate liczące 59 zębów, które przy pomocy przekładni sprzężonych kół obraca się o 1/59 na dobę. W efekcie tak zaprogramowanego cyklu co 2 lata, 7 miesięcy i 20 dni należy skorygować powstałe z zaokrągleń odchylenie.

Czy aktualna faza Księżyca ma znaczenie praktyczne dla człowieka? Z faz Księżyca często korzystają wędkarze, grzybiarze i hodowcy roślin. Fazy Księżyca powiązane są też z pływami morskimi, co w praktyce znacza, że świat żeglugi także sięga po to specyficzne wskazanie. Poza nimi warto wymienić fazy Księżyca, w szczególności pełnię - jako inspirację dla wierzeń, literatury i kina, tworząc swoisty kalendarz grozy - wilkołactwa, czy aktywności sił nieczystych. Dla zegarków, wskazanie faz księżyca to komplikacja, która dodaje uroku tarczy, ożywia ją i nadaje koloryt, świadczy też o ponadprzeciętnej złożoności mechanizmu zegarkowego. Prezentacja faz Księżyca MoonPhase trafiła do kanonu "ozdobników" cyferblatu i często w zegarkach z linii eleganckiej - jest obecna, co pozwala mieć na własność prywatny Księżyc schowany skrzętnie pod mankietem koszuli.